Çalışanlar Gerçekten Ne İle Motive olur?

Motivasyon konusu son dönemde özellikle üzerinde araştırma yaptığım konulardan biri. Belli dönemlerde gerçekleştirdiğimiz motivasyon aktivitelerinin belirli bir süre etkili olduktan sonra etkisini kaybettiğini gözlemliyordum. Diğer bir sorun ise motivasyon aktiviteleri kısıtlı imkânlardan dolayı kendilerini tekrarlama riski, dolayısıyla etkisini kaybetme riski de taşımakta. Bu konuda okuduğum bir makaleden ciddi olarak etkilendiğimi itiraf etmeliyim.

Makaledeki iddiaya göre;

600'den fazla yönetici motivasyonu etkileyen 5 faktörü, takdir, insentif, kişilerarası destek, gelişim desteği ve net hedefler olarak tarif ettiler. Takdir edilmeyi ise hemen hemen tamamı ilk sırada saydılar. Ancak yapılan araştırmalar bu yöneticilerin söylediklerinin aksini iddia ediyor. Araştırmaya göre motivasyonu pozitif etkileyen en önemli unsur açık ara "gelişim". Günlük çalışmalarda çalışanların motivasyonları ve başarıları, ilerleme kaydettiklerini hissettiklerinde yada karşılaştıkları engelleri aşmak için destek aldıklarında tepe noktasına çıkıyor. Benzer şekilde yerinde saydıklarını ve kendilerini tekrarladıklarını hissettiklerinde ise motivasyonları dibe vuruyor.

İYİ BİR ÇALIŞMA GÜNÜNDE NE OLUYOR?

Katılımcıların %76'sı en iyi günlerini gelişim kaydettikleri gün olarak tanımlamıştır. Siyah barlar "en iyi çalışma gününü" kırmızı barlar "en kötü çalışma gününü" temsil etmektedir.

İyi Haber

Yapılan araştırmaya katılanlar insentiflerin motivasyonda olumlu etki yaptığını nadiren belirtmişler. İnsentif aktivitelerinin uygulama güçlüğü düşünüldüğünde aslında bu yöneticiler için iyi haber. Çalışanların gelişimleri üzerinde ise yöneticiler çok belirgin bir etki alanı mevcut. Yöneticiler, anlamlı hedefler, farklı olanaklar, teşvik edici uygulamalarla çalışanların gelişimlerine çok net katkı sağlayabilirler. Gelişimin doğal sonucu olarak motivasyon ve başarıyı açığa çıkaracaktır.

Ödül mü Ceza mı?

Toplumumuzda cezalandırmanın öğrenme üzerinde pozitif etkisi olduğuna ciddi bir inanış var. Nasrettin Hoca’nın testiyi kırmadan oğlunu cezalandırma hikayesine bakılırsa ceza konusunda biraz ileri gittiğimiz bile söylenebilir. MIT’de Earl Miller tarafından yapılan araştırmalara göre Ziya Paşa’ya ait “nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir, tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir.” (anlamı: sözden anlamayanı uyar, uyarıdan anlamayanı patakla) anlayışı sonsuza dek değişeceğe benziyor.


Sinirbilimciler hatıraların yaşanan deneyimlere bağlantılı olarak güçlü yada zayıf olabileceği üzerinde çalışmalar yapıyorlar. Ancak son döneme kadar ne tip deneyimlerin daha etkili olduğunu tespit edememişlerdi. MIT Picower Institude for Learning and Memory’de bir ekipin araştırma sonucuna göre, başarı ve ödüllendirme beynin neyi doğru yaptığını hatırlamasına yardımcı oluyor. Şaşırtıcı şekilde başarısızlık ve cezalandırmanın hiçbir etkisi yok.


Resim Deneyi
Miller’in araştırması göre; bir maymuna basit bir öğrenme görevi veriliyor. Maymuna iki resim gösteriliyor. Eğer gösterilen resim A ise, maymunun sola bakması bekleniyor. Eğer resim B ise sağa bakması bekleniyor. Maymun doğru yöne bakarsa biraz meyve ile ödüllendiriliyor. Bu esnada beyin fonksiyonları kaydediliyor. Beynin başarı ve başarısızlıklarının kaydedildiği ön lob ve striyatum bölgelerindeki nöronlar başarı sonrasında keskinleşiyor. Dahası, tekrarlanan her başarıda beyin aktiviteleri daha da verimli hale geliyor. Ancak başarısızlık durumunda beyinde çok az değişiklik meydana geliyor. Başka bir deyişle beyin neyin yanlış gittiğine dair hiçbir bilgiyi kaydetmiyor.


Miller’a göre başarının öğrenmeye katkısı başarısızlığa göre çok daha fazla. Eğer bir ödül alırsanız beyin neyin doğru gittiğini hatırlıyor ve tekrarlıyor. Fakat başarısızlık sonunda beyin neyi depolaması gerektiğini anlayamıyor (prize elini sokan çocuğun şok sayesinde tekrar bunu hatırlaması gibi örnekler hariç tutuluyor.) Dolayısıyla başarısızlığın öğrenme üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı iddia ediliyor.

Sonuç olarak; başarı ve ödüllendirmenin öğrenme üzerindeki pozitif etkisi aşikar. Performansın arttırılmasında ödüllendirme üzerine daha fazla eğilmek faydalı olacaktır.

Kaynak: Harward Business Review (Ocak 2010)