Ödül mü Ceza mı?

Toplumumuzda cezalandırmanın öğrenme üzerinde pozitif etkisi olduğuna ciddi bir inanış var. Nasrettin Hoca’nın testiyi kırmadan oğlunu cezalandırma hikayesine bakılırsa ceza konusunda biraz ileri gittiğimiz bile söylenebilir. MIT’de Earl Miller tarafından yapılan araştırmalara göre Ziya Paşa’ya ait “nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir, tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir.” (anlamı: sözden anlamayanı uyar, uyarıdan anlamayanı patakla) anlayışı sonsuza dek değişeceğe benziyor.


Sinirbilimciler hatıraların yaşanan deneyimlere bağlantılı olarak güçlü yada zayıf olabileceği üzerinde çalışmalar yapıyorlar. Ancak son döneme kadar ne tip deneyimlerin daha etkili olduğunu tespit edememişlerdi. MIT Picower Institude for Learning and Memory’de bir ekipin araştırma sonucuna göre, başarı ve ödüllendirme beynin neyi doğru yaptığını hatırlamasına yardımcı oluyor. Şaşırtıcı şekilde başarısızlık ve cezalandırmanın hiçbir etkisi yok.


Resim Deneyi
Miller’in araştırması göre; bir maymuna basit bir öğrenme görevi veriliyor. Maymuna iki resim gösteriliyor. Eğer gösterilen resim A ise, maymunun sola bakması bekleniyor. Eğer resim B ise sağa bakması bekleniyor. Maymun doğru yöne bakarsa biraz meyve ile ödüllendiriliyor. Bu esnada beyin fonksiyonları kaydediliyor. Beynin başarı ve başarısızlıklarının kaydedildiği ön lob ve striyatum bölgelerindeki nöronlar başarı sonrasında keskinleşiyor. Dahası, tekrarlanan her başarıda beyin aktiviteleri daha da verimli hale geliyor. Ancak başarısızlık durumunda beyinde çok az değişiklik meydana geliyor. Başka bir deyişle beyin neyin yanlış gittiğine dair hiçbir bilgiyi kaydetmiyor.


Miller’a göre başarının öğrenmeye katkısı başarısızlığa göre çok daha fazla. Eğer bir ödül alırsanız beyin neyin doğru gittiğini hatırlıyor ve tekrarlıyor. Fakat başarısızlık sonunda beyin neyi depolaması gerektiğini anlayamıyor (prize elini sokan çocuğun şok sayesinde tekrar bunu hatırlaması gibi örnekler hariç tutuluyor.) Dolayısıyla başarısızlığın öğrenme üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı iddia ediliyor.

Sonuç olarak; başarı ve ödüllendirmenin öğrenme üzerindeki pozitif etkisi aşikar. Performansın arttırılmasında ödüllendirme üzerine daha fazla eğilmek faydalı olacaktır.

Kaynak: Harward Business Review (Ocak 2010)